بررسی اثر محافظت‌کنندگی لیکوپن، برآسیب‌های کروموزومی و مرگ سلولی ناشی از تابش پرتوهای یونیزان در سلول‌های فیبروبلاست انسانی در محیط کشت

زمینه و هدف: لیکوپن یکی از مؤثرترین آنتی­اکسیدان­ها است. به­علاوه لیکوپن، یک رنگدانة قرمز و محلول در چربی است که در برخی از گیاهان و میکروارگانیسم­ها یافت می­شود. مطالعات متعددی توانایی لیکوپن را برای حفاظت از سلول در مقابل آسیب­های ناشی از پرتوهای یونیزان نشان داده اند، اما مکانیسم عمل حفاظتی آن به­خوبی روشن نیست. در این مطالعه، اثر لیکوپن برای مقابله با سیتوتوکسیسیتی و ژنوتوکسیسیتی ناشی از تابش پرتوهای گاما بر سلول­های فیبروبلاست انسانی مورد بررسی قرار گرفته است. روش بررسی: سه گروه از سلول­ها، تحت تابش دوزهای 1، 2 و 4 گری قرار داده شدند و سه گروه دیگر از سلول­ها قبل از تابش هر دوز، تحت تیمار با غلظت­های مختلف لیکوپن (2، 10 و 20 میکرومولار) واقع شدند. سیتوتوکسیسیتی سلول­ها با استفاده از آزمایش بقاء کولونی و ژنوتوکسیسیتی سلول­ها با استفاده از آنالیز گسترة کروموزومی در مرحلة متافاز مورد بررسی قرار گرفت.   یافته­ها: آزمایش بقای سلولی نشان داده است که با افزایش دوز پرتوهای گاما (1، 2 و4 گری) مرگ سلولی نیز افزایش یافته است، درحالی که تیمار سلول­ها با لیکوپن (2، 10 و 20 میکرومولار) قبل از تابش اشعه، موجب کاهش مرگ سلولی و حفاظت آنها در مقابل پرتوهای گاما شده است. لیکوپن، همچنین موجب کاهش شکست­های کروماتیدی و کروموزومی شده است. بیشترین تأثیر لیکوپن در محافظت از سلول­ها و کروموزوم­ها، در غلظت 10 میکرومولار بوده است. نتیجه­گیری: این نتایج، نشان می­دهد که تیمار سلول­ها قبل از تابش پرتوهای یونیزان با لیکوپن از مرگ سلول­ها و آسیب به DNA، محافظت می­کند و این خاصیت محافظت­کنندگی به غلظت لیکوپن نیز بستگی دارد. بنابراین، لیکوپن از ناپایداری ژنتیکی ناشی از تأثیر پرتوهای یونیزان، جلوگیری می­کند و از این طریق می­تواند در کاهش اثر سرطان­زایی پرتوهای یونیزان نیز مؤثر باشد. م ع پ 1390؛‌10(5): 573-581